İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
TÜRKLERİN İLK YURDU:Türklerin ilk yurdu orta asyadır.Türklerin yaşayışları doğayla uyumluydu.Geçimlerini daha çok hayvancılıkla sağladıkları için göçebe yaşıyorlardı.Kurdukları devletleri korumak için askerliğe ve silahlanmaya önem vermişler.
Türkler göçebe yaşadıkları için bölgelerini değiştiriyorlardı.Bölgelerini değiştirme sebepleri bazı sebepleri vardı.Bu sebepler:
1-Nüfusun hızla artması 2-Kışların şiddetli,yazların kurak geçmesi 3-Hayvan hastalıkları 4-Doğal afetler
5-Kavimler arası mücadeler 6-Boylar arası mücadeler
İSLAM ÖNCESİ KURULAN TÜRK DEVLETLER
1-İSKİTLER(SAKALAR):Göçebe yaşam tarzını benimsemişler. Geçimlerini hayvancılık, tarım ve ticaretle sağlamışlardır.
Kimmerler,Asurlular,Urartular ve İranlılarla savaşmışlardır.İskitlerin sanatlarına hayvan motifleri hakimdir.Gümüş işçiliğinde çok başarılılardı.Ölülerini kurgan şeklindeki mezarlara atları ile birlikte gömmeleri ahiret inancının olduğunu gösterir.
Tarihte rol oynayan İlk Türk topluluğu kabul edilir…
2-ASYA HUN DEVLETİ:Orta asyada kurulan ve tarihte bilinen ilk Türk devletidir.Çinliler hın akınlarını önleyebilmek için
2500 km’lik Çin seddini yapmışlardır.İlk hükümdarı Teoman’dır.En parlak dönemlerini oğlu Metehan döneminde yaşamışlardır.
Metehanın en büyük başarısı orta asyadaki bütün türk tek bayrak altında toplamıştır.Düşmanı eğemenliği altına almış ve Çinlileri ağır vergiye bağlamıştır.Metehandan sınra yerine gelen hükümdarlar Çinli prenseslerle evlendiler.Çinli prenseslerle birlikte gelen gizli ajanlar yüzünden hunlar kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldı.Güney hunları çin eğemenliği altına girdiler.Kuzeye hunları ise Siyenpiler tarafından yıkıldı.Bunların bir kısmı batıya göç ederek Kavimler Göçünü başlattılar.
3-AVRUPA HUN DEVLETİ:Rua’dan sonra Atilla hükümdar olmuştur.Atilla hem doğu hemde batı romayı hakimiyeti altına amaçladı.Atilla bizansı baskı altında tuttu.Bizan ile Morgus anlaşmasını yaptı.Buna göre vergi 2 katına çıkarılacaktı.Bizansın anlaşma şartlarını bozması üzerine Atilla Bizans üzerine sefere çıktı(Balkan Seferi).Bizans zor durumda kalınca ödediği vergiyi 3 katına çıkardı.Atilla bundan sonra Galya seferine çıktı ama başarı elde edemedi.ardından roma seferine çıktı papanın af dilemesi üzerine barış yapara ülkesine döndü.Atilladan sonra yerine geçen oğulları başarısız olunca bağlı kavimlerin sonucu ve bizansın saldırıkarı sonucu yıkıldı.Avrupa hun devleti Avrupada kurulan ilk Türk devleti olup çabuk yıkılmasında Türk göçleriyle desteklenmemesi…
4-GÖKTÜRK DEVLETİ: Hun imparatorluğun yıkılmasıyla Avar eğemenliğinde demircilik yapan Türkler,Bumin Kağanın Avar eğemenliğine son vermesiyle Orta Asyada Göktürk Devletini kurmuşlar.İkili teşkilat olduğu için Bumin Kağan ülkenin batı kısmını kardeşi İstemi Yabgu idaresine bıraktı.Bumin Kağan orta asyadaki Türkleri bir araya getirmişti.Çinlilerle mücadele etmiş ve baskı kurmuştur.Göktürkler en parlak dönemlerini Mukan Kağan dömeninde yaşamışlar.Tapo Kağan dömeminde devlet zayıflamış.Çünkü
Tapo Kağan Buda dinini kabul ederek Çinlilere özendi.Bu dönemde istemi yabğunun vefat etmesinden sonra yerine geçen oğlu Tardu
Çinin kışkırtması sonucunda İşbara Kağana karşı ayaklandı.Çıkan çatışmalar sonucunda doğu ve batı olmak üzere 2’ye ayrıldı.Daha sonra 2 devletde çin hakimiyeti altına girmiştir.Göktürklerin tarihteki önemi:1-Türk adı ile kurukan ilk devlettir.
2-Türkleri ikinci defa tek bayrak altında toplamışlardır…
5-KUTLUK DEVLETİ(İKİNCİ GÖKTÜRK DEVLETİ):Bağımsızlığına düşkün olan Türkler çin hakimiyetine 50 yıl dayanmış.
Kutluk Kağan yapılan bağımsızlık çalışmalarından başarıyla çıkmış ve ikinci Göktürk devletini kurmuştur.Kısa sürede ülke toprakları genişlemiş.En parlak dönemlerini Bilge Kağan döneminde yaşamıştır.Bilge Kağan dan sonra Uygurlar,Basmirler ve Karluklar birleşip
Kutluk devletini yıkmışlardır.Orhun Abideleri yazılmıştır.Orhun Abidelerinin özellikleri:>1-Göktürk alfabesi ile yazılmış
2-Türk tarihinin ilk yazılı eserleridir 3- Devletin ve milletin karşılıklı görevlerinden bahsedilmiştir.
4- Yazıcısı Yuluğ Tigin Türklerin ilk tarihçi ve edebiyatçısıdır…
6-UYGUR DEVLETİ:Kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağandır.Yerleşik hayata geçmişlerdir.Tarım ve ticaretle uğraşmışlardır.Türk tarihinde ilk defa şehir ve kasabayı kurmuşlardır.Böğü Kağan döneminde Mani dinini kabul etmişlerdir.Boylar arası mücadeler sonucu zayıflamış ve Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.
Uygurların özellikleri:
1-Kağıt ve matbaayı kullanmışlardır 2-Yerleşik hayata geçmeleri savaşçı özelliklerini olumsuz etkilemiştir.
3-Uygur alfabesini geliştirmişler.Moğollar üzerinde yazı-dil alanlarında büyük etki olmuşlardır.
4-Moğolların Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır 5-Orta Oyununu gelişmesinde katkı sağladılar.
5-Dini alanda hoşgürülü olmuşlardır,kabul ettikleri Mani ve Budizm dinlerini ait kavramları Türkçeleştirmişleridir.
6-Bugün aynı adla varlıklarını sürdüren Uygurlar Doğu Türkistanda Çin-Sincan Uygur Özerk bölgesinde yaşam sürdürlermektedirler
KISACA DİĞER TÜRK DEVLETLERİ
Avarlar:Macaristanda güçlü bir devlet kurdular.En önemli özelliği istanbulu kuşatan ilk türk devleti olmasıdır.Dvleti Franklar yıktı
Bulgarlar:Oğuz Türkleri ve hunların karışması sonucunda ortaya çıkmıştırlar.idil ve tuna olmak üzere ikiye ayrıldılar.tuna Bulgarları hristiyanlığl benimsedi,idil bulgurları ise Almış han ile islamiyeti kabul etti doğu Avrupada türk İslam kültürünün temsilcisi oldular.
Kırgızlar:Hunlara,Göktürklere ve Uygurlara bağlı olarak yaşadılar.Uygurları yıkarak bağımsız bir devlet haline girdiler.Cengizhan
Hakimiyetini kabul eden ilk türk topluluğudur.Dünyanın en uzun destanı olan Manas destanı Kırgızlara aittir.Moğol hakimiyetine…
Kumanlar(Kıpçaklar):Ruslarla İgor destanına,Oğuzlarla yaptıkları savaşlarla Dede Korkut hikayelerine konu olmuşlar.Moğol yıktı
Karluklar:Araplarla iş birliği yaparak orta asyanın türk hakimiyetinde kalmasını sağlamışlar.İslamiyeti kabul eden ilk türk boyudur
Oğuzlar:Göktürklarin yıkılmasında,karahanlıların kurulmasında etkilidirler.En kalabalık türk topluluğur.İslamiyeti kabul etmişler.
Büyük Selçuklu,Anadolu Selçuklu ve Osmanlı devleti gibi büyük devletlerin kurulmasında etkili olmuşlardır…
Peçenekler:Bizans Peçeneklerin askeri gücünden yararlanmaya çalışmıştır.Malatgirt savaşında oğuzlara yardımcı olmuşlardır.Bizansı baskı altında tutmalarına rağmen Bizans entrikaları sonucu yıkılmıştır…
Hazarlar:Sasanilere karşı bizansla ortak hareket etmişler.Hz.Osman döneminde itibaren Müslümanlarla savaşarak islamiyetin Kafkasya ya girmesini engellemişler.Museviliği benimseyen ilk ve tek türk topluluğudur.Yöneticileri Musevi olmasına rağmen halk
Arasında Gök tanrı ve İslamiyet yaygındı.Dini alanda hoşgürülüdürler…
İSLAM ÖNCESİ KURULAN TÜRK DEVLETLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
1-Ekonomilerinin temelini hayvancılık oluşturur. 2-Ekonominin temeli hayvancılık olduğu için göçebe yaşamak zorunda kalmışlar.
3-Yerleşik hayata geçiş islamiyeti kabul etmelerinden sonra hızlanmıştır. 4-bağımsızlıklarına düşkün oldukları için göç etmişler.
5-Gök tanrı inancı yaygındı.Ayrıca Şamanizm,Budizm,maniheizm,hristiyanlık gibi dinlerde yayılmıştır.
6-İpek yolu ticaretine hakim olabilmek için çin ve bizansla mücadele etmişler…
